مراقبتهای تغذیهای در زخم معده
مراقبتهای تغذیهای در زخم معده
زخم معده، زخمی است که در دیواره معده به وجود می آید و نشانه عمده آن درد سوزنده در ناحیه معده می باشد. غالبا هنگامی این درد به وجود می آید که معده خالی باشد در این موقع فرد با احساس درد باید به پزشک متخصص مراجعه کند. فرد مبتلا به زخم معده باید از خوردن غذاهای سرخ کرده و ادویه دار و همچنین غذاهای پرحجم خوددداری نماید و از موادی مانند شیر بیشتر استفاده نماید تا با برنامه غذایی مناسب در راه درمان سریعتر اقدام کرده باشد.
مراقبتهای تغذیهای در زخم معده
در اوایل قرن گذشته، رژیم غذایی نقش مهمی را در درمان بیماری زخم پپتیک ایفا میکرد. بدین منظور برای بیماران رژیم غذایی بلاند تجویز می شد و بیماران به کاهش در حجم وعدههای غذایی و افزایش در تعداد وعدهها تشویق میشدند. به منظور اجتناب از تحریک مکانیکی زخم یا زخم های در حال التیام، غذاهای پوره شده توصیه میشده است. شیر جزء اصلیترین مواد غذایی در این رژیمها بوده است. تجویز چنین رژیمهایی بوده است. تجویز چنین رژیمهایی بر مبنای تجربیات بالینی که نشان میدادند غذا خوردن باعث بر طرف کردن درد زخم میشود و همچنین آن دسته از یافتههای آزمایشگاهی که نشان میدادند غذا، به ویژه غذاهای پرپروتئین، باعث خنثی سازی اسید معده میگردد، بوده است. اگر چه غذاهای پروتئینی باعث خنثیسازی موقتی ترشحات معدی میگردند، ولی آنها ترشح گاسترین و پپسین را نیز تحریک میکنند. با اینکه چنین رژیمهایی به طور گستردهای در طول چندین دهه استفاده میشده است، ولی هیچ مبنای علمی برای تایید آنها وجود نداشته است. کارآزماییهای کنترل شده در سال های 1950 نشان دادند که این رژیمها در مقایسه با رژیمهای غذایی عادی، هیچ مزیتی در تسریع التیام زخم یا رفع علائم بیماری ندارند.
بسیاری از مبتلایان به زخمهای پپتیکی اظهار میدارند که غذاهای خاصی باعث ایجاد ناراحتی در ناحیه اپیگاستر آنها میشود. قهوه و کافئین هر دو باعث تحریک ترشح اسید میگردند و ممکن است فشار اسفنکتر تحتانی مری را نیز کاهش دهند. با این حال، بجز افزایش ترشح اسید و احساس ناراحتی بعد از مصرف آنها، هیچ کدام عامل ایجاد بیماری زخم پپتیک نمیباشند. بعضی از ادویهها، به ویژه فلفل سیاه و قرمز، میتوانند باعث فرسایش سطحی مخاط گردند. مصرف مقدار زیادی الکل نیز ممکن است باعث آسیب مخاطی سطحی شود و باعث تشدید بیماری با ایجاد اختلال در درمان آن گردد. با این وجود به نظر نمیرسد که مصرف مقادیر متوسط الکل باعث ایجاد بیماری زخم پپتیک شود، مگر اینکه به طور همزمان عوامل خطر دیگر بیماری وجود داشته باشند. با این حال، با توجه به اینکه بعضی مشروبات الکلی (مانند شراب و آبجو) حتی در مقادیر متوسط نیز باعث افزایش شدید در ترشح اسید معدی میشوند، پرهیز از مصرف آنها در بیمارانی که علائم بیماری زخم پپتیک را نشان میدهند، لازم میباشد.
اسیدیته غذاهای مصرفی در مبتلایان به زخم های پپتیک اهمیت زیادی ندارد مگر اینکه بیمار علاوه بر زخم پپتیک دچار ضایعات و زخم هایی در دهان یا مری نیز باشد. اسیدیته بسیاری از غذاها به طور قابل توجهی پایینتر از PH آب پرتقال و آب گریپفروت مابین 2/3 تا 6/3 بوده و PH نوشابههای معمولی نیز تقریبا بین 8/2 تا 5/3 میباشد. از این رو به نظر نمیرسد که PH آب میوهها و نوشابهها باعث ایجاد زخم پپتیکی شود یا اینکه اختلال قابل ملاحظهای در التیام زخم ها بوجود آورد. بعضی از بیماران با مصرف غذاهای اسیدی احساس ناراحتی میکنند ولی چندین پاسخی در تمام بیماران دیده نمیشود و ممکن است این علائم تا حدودی با سوزش سر دل مرتبط باشند.
توصیههایی به بیماران مبتلا به زخم معده
در عمل، توصیه شده است که مبتلایان به زخم های پپتیک از مصرف بعضی از ادویهها، الکل، و قهوه (کافئیندار و فاقد کافئین) اجتناب کنند؛ رژیم غذایی کافی و متعادلی داشته باشند؛ و در صورت داشتن کمبودهای تغذیهای، از مکمل استفاده نمایند. به علت اینکه در این بیماران احتمال انسداد مجرای خروجی معده وجود دارد، خوب جویدن غذاها و اجتناب از مصرف پوست مواد غذایی (پوست میوهها و سبزیجات)، به ویژه در بیمارانی که فاقد دندان میباشند یا دندان های مصنوعی دارند، توصیه معقولی میباشد. سوء تغذیه در مبتلایان به زخم های پپتیک میتواند بر سلول هایی مانند سلول های لوله گوارش که تقسیم سریعی دارند، تاثیر منفی داشته باشد. بنابراین جلوگیری از ایجاد کمبودهای تغذیهای و بر طرف کردن آنها میتواند در حفاظت علیه بیماری زخم پپتیک موثر باشد و همچنین ممکن است در التیام زخم ها نیز تا حدودی سودمند باشد. در ار تباط با تعداد وعدههای غذایی روزانه در مبتلایان به زخم هایی پپتیکی تواق کلی وجود ندارد. وعدههای کم حجم و متعدد ممکن است در بر طرف کردن احساس ناراحتی و درد، جلوگیری از رفلاکس اسید، و تحریک جریان خون معدی تا حدودی سودمند باشند ولی افزایش در تعداد وعدهها میزان کل ترشح اسید را نیز افزایش خواهد داد. با این حال، توصیه شده است که مبتلایان از مصرف وعده غذایی حجیم قبل از خواب اجتناب کنند.
از آنجائیکه عفونت هلیکوباکتر پیلوری و آسیبل پپتیکی منجر به پاسخ های التهابی در این بیماران میشود، استفاده از آنتیاکسیدانها، اسیدهای چرب خانواده امگا-3 و فیتوکمیکال های مختلف در این بیماران مورد توجه قرار گرفته است. در مطالعات اولیهای که بر حیوانات آزمایشگاهی انجام شده است، اسیدهای چرب امگا-3 و امگا-6 هر دو تا حدودی اثرات مفیدی را نشان دادهاند ولی چنین نتایجی در کار آزماییهای بالینی دیده نشده است. به علاوه، در ارتباط با نقش احتمالی فیبر غذایی در بیماران زخم پپتیک نیز مباحث جدیدی مطرح شده است و بعضی مطالعات نشان دادهاند که میزان بازگشت مجدد بیماری زخم پپتیک در بیمارانی که رژیم غذایی کم فیبر مصرف میکنند بالاتر از بیمارانی است که رژیم غذایی آنها پر فیبر میباشد.
اثر شیر در زخم معده
در گذشته شیر یک غذای مهم در رژیم غذایی که در درمان زخم ها استفاده میشد، بوده است و علت مصرف آن این بوده است که تصور میشد شیر باعث خنثی سازی محتویات معدی میشود. اگر چه پیرو بسیاری از غذاهای دیگر میتوانند به طور موقتی اثر خنثی کننده داشته باشند، ولی به دلیل اینکه محتوی کلسیم و پروتئین شیر بالا است، یک تحریک کننده قوی ترشح اسید نیز میباشد. از آنجائیکه شیر به طور موقتی اسید معده را خنثی میسازد ولی متعاقب آن ترشح اسید را افزایش میدهد، مصرف متناوب و مکرر شیر برای درمان زخم های پپتیکی توصیه نشده است.
درمان زخم معده
اهداف درمانی در مبتلایان به زخم معده پپتیک شامل بر طرف کردن علائم، التیام زخم و معالجه بیماری (زخم های ناشی از عفونت با هلیکوباکتر پیلوری) و یا پیشگیری از بازگشت مجدد بیماری (زخم های ناشی از مسکن های NSAID) میباشد. درمان باید بر معالجه عفونت هلیکوباکتر پیلوری (در صورت وجود)، یا خنثیسازی اسید بوسیله داروهای که اثر ضد ترشحی دارند مانند آنتاگونیست های گیرنده H2 مثل رانیتیدین و فاموتیدین و سایمتیدین، آنتیکولینرژیکها، بازدارندههای پمپ پروتون مثل دسته داروهای امپرازول و ... ، یا پروستاگلندینها متمرکز گردد. آنتی اسیدها و داروهای محافظت کننده مخاط مانند سوکرالفات، دیگر به عنوان عوامل اصلی درمان کننده در این این بیماران مورد استفاده قرار نمیگیرند. بهترین روش درمانی برای زخم های ناشی از NSAID، متوقف ساختن مصرف NSAID و استفاده از داروهای ضد ترشحی برای التیام زخم میباشد. در صورتی که این بیماران دچار عفونت با هلیکوباکتر پیلوری نیز باشند، درمان دارویی برای ریشهکنسازی عفونت نیز لازم میباشد. در صورتی که علیرغم ریشه کن سازی هلیکوباکتر پیلوری و استفاده از دارو درمانیهای مختلف زخم پپتیک بهبود نیابد، و یا در شرایط اضطراری مانند سوراخشدگی، خونریزی، و انسداد مجرای خروجی معده، ناچار از روش های جراحی استفاده خواهد شد.
منبع: www.daneshnameh.roshd.ir
نظر بدهید