اسهال
اسهال
به دفع سه بار یا بیشتر مدفوع آبکی و یا شل در شبانه روز اسهال میگویند. شیرخواری که فقط از شیر مادر تغذیه میشود، مدفوع نرمتر از حد عادی دارد و ممکن است روزانه، چندین بار مدفوع نرم و نیمه آبکی دفع نماید که طبیعی است. در این شیر خواران، اسهال به افزایش تعداد دفعات دفع و آبکی بودن مدفوع، به طوری که با دیگر مواقع فرق داشته باشد، گفته میشود. شایعترین گروه سنی 2 تا 5 سالگی بوده است.
اسهال، بیماری خطرناکی است و یکی از عوامل مهم مرگ و میر کودکان زیر 5 سال میباشد. مهمترین علت مرگ و میر ناشی از اسهال از دست دادن آب و املاح بدن است. اسهال همچنین یکی از عوامل مهم تأخیر رشد جسمی در کودکان، سوء تغذیه و مستعد شدن در برابر سایر بیماری ها است.
علل
1. عفونت های مختلف (ویروسی، باکتریایی، انگلی و قارچی)
2. بیماریهای التهابی روده (کرون، کولیت اولسر)
3. اسهال ناشی از سوء جذب (نارسایی پانکراس، کمبود لاکتاز، پس از جراحیهای گوارشی، بیماری ویپل، اسپروی تروپیکا، غیر تروپیکا و غیره)
4. علل سرطانی (تومورهای دستگاه گوارش)
5. علل اندوکرینی (اختلالات پتاسیم و فوق کلیه، دیابت و پر کاری تیروئید)
6. علل ناشی از تابش اشعه، ایسکمیک و سندرم روده تحریکپذیر
پیشگیری
1 - تغذیه با شیر مادر؛ پروتئین های موجود در شیر مادر به مقاومت بدن در مقابل اسهال و سایر بیماری ها کمک میکند. کودکی که با شیر مادر تغذیه میشود کمتر به اسهال مبتلا میشود و در صورت ابتلا شدت بیماری کمتر است. استفاده از شیشه، سر پستانک و یا پستانک به دلیل احتمال آلودگی، میتواند موجب بروز اسهال گردد؛ بنابراین اگر برای تغذیه کودک از شیر خشک یا شیر گاو بهتر است از فنجان یا قاشق استفاده شود. در شش ماهه دوم زندگی و پس از شروع غذای کمکی، خطر ابتلا به اسهال شدید و مرگ بر اثر اسهال کاهش مییابد.
2 - رعایت بهداشت در هنگام تهیه و خوراندن غذای کودک؛ قبل از غذا دادن به کودک، دست های خود را با آب و صابون بشویید. غذای کودک را خوب بپزید و حتی الامکان غذای کودک را تازه تهیه کنید. غذای اضافی را در یخچال نگه دارید و قبل از مصرف، آن را کاملاً گرم نمایید.
3 - استفاده از توالت بهداشتی؛ ورود میکروب موجود در مدفوع به دهان، باعث اسهال میشود، بنابراین یکی از روش های پیشگیری، استفاده از توالت بهداشتی است. مدفوع کودکان خردسال، به مراتب آلوده تر از مدفوع بزرگسالان است. بعد از تمیز کردن کودک، دست های خود را با آب و صابون بشویید.
4 - استفاده از آب آشامیدنی سالم؛ استفاده از آب آلوده، باعث اسهال میشود. آب لوله کشی، سالمترین آب آشامیدنی است. در صورت عدم دسترسی، با جوشاندن آب از ابتلا به اسهال پیشگیری کنید.
5 - دفع صحیح زباله؛ میکروب ها توسط مگس پخش میشوند. پس ماندههای غذا و زباله محیط مناسبی برای تجمع مگسها هستند.
6 - ایمن سازی کودک علیه سرخک؛ اسهال و اسهال خونی در کودکان مبتلا به سرخک و آن هایی که در طی چهار هفته گذشته سرخک داشتهاند، شایعتر و شدیدتر است.
7 - تغذیه مناسب؛ سوء تغذیه کودک، وی را مستعد ابتلاء به اسهال مینماید و همچنین شدت و مدت اسهال در این کودکان بیشتر است. ضمناً توجه به وضعیت تغذیه کودک در دوران ابتلا به اسهال، میتواند از شدت بیماری بکاهد و بهبود وی را تسریع نماید. این تصور که باید تغذیه در جریان اسهال کاهش یابد و یا قطع شود، کاملاً نادرست است.
شیوع بالاتر اسهال با کشت منفی میکروب نشان میدهد که حداکثر شیوع با اسهال های ویروسی است و لذا آنتی بیوتیک بیفایده است.
درمان
در صورتی که اسهال بیش از دو روز به طول بیانجامد، یا با تب بالا و از دست دادن پنج درصد کل آب بدن یا دفع خون همراه شود، هرگز خود درمانی نکنید و فورا به پزشک مراجعه کنید.
ممکن است اسهال باعث از دست دادن مقدار زیادی از آب و املاح بدن شود. در این شرایط، دهان خشک شده و چشم ها گود میافتند. ضعف، کاهش میزان دفع ادرار و سرگیجه نیز از علائم دیگر اسهال هستند. بنابراین جایگزینی آب از دست رفته برای افراد مبتلا به اسهال، خصوصا در اطفال، از اهمیت ویژهای برخوردار است. در این گونه موارد میتوان با نوشیدن انواع مایعات و یا استفاده از محلول های خوراکی نظیر ORS (او آر اس)، آب و املاح از دست رفته در بیماری اسهال را جبران کرد.
در صورت عدم دسترسی به پودر بسته بندی شده ORS، میتوان از دستور زیر برای تهیه آن برای درمان اسهال استفاده کرد:
دو قاشق مرباخوری شکر
یک قاشق چایخوری نمک
نصف قاشق چایخوری جوش شیرین
چهار لیوان آب جوشیده سرد شده و یا آب میوه
تمامی مواد بالا را با هم مخلوط کرده و در پارچ بریزید و در یخچال قرار دهید تا خنک شود، به خصوص برای بچه ها حتما خنک کنید تا بتواند آن را بخورد.
در مجموع بهترین اقدام در مورد اسهال و استفراغ، جبران املاح از دست رفته ی بدن است.
ضمنا در مورد شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه میکنند، به هیچ عنوان نباید شیر مادر را قطع نمود، اما برای کودکانی که با شیر خشک تغذیه میشوند، طبق تجویز پزشک نوع مناسبتری از شیر خشک توصیه میشود.
روش های دیگر عبارتند از: استراحت، رژیم غذایی مناسب (مصرف مایعات، غذاهای کم حجم، ولی مقوی و پرهیز از مصرف سبزیجات و میوهجات خام) و خودداری از مصرف مواد ملین مثل آلو.
نظر بدهید