بیماری کولیت اولسروز (Ulcerative Colitis)
بیماری کولیت اولسروز (Ulcerative Colitis)
کولیت اولسروز، یک بیماری التهابی روده است. اغلب از راست روده (رکتوم) شروع میشود و با بدتر شدنش به سمت روده ی بزرگ و رودهی کوچک پیشرفت کرده، آنها را نیز درگیر میکند. این بیماری یک وضعیت مادمالعمر است. در این بیماری دیوارهی داخلی روده و رکتوم، دچار التهاب و زخم میشود. درگیری دیوارهی داخلی روده سراسری یعنی پیوسته و یکپارچه است و کل طول و کل محیط روده را دربر میگیرد! از نظر ضخامت درگیری، تنها لایهی مخاطی و زیر مخاطی روده درگیر هستند. این بیماری معمولاً بین 15 تا 40 سالگی بروز میکند. کولیت اولسروز واگیردار نیست.
علایم بیماری کولیت اولسروز
علایم بیماری کولیت اولسروز شامل، دلپیچه، درد شکمی و اسهال است. برخی از بیماران مبتلا به کولیت اولسروز از بیاشتهایی، خستگی و کمخونی نیز رنج میبرند.
- دل پیچه و درد شکمی
- اسهال خونی که گاهی حاوی چرک یا بلغم (مادهای لزج) است.
- قبل از اجابت مزاج علایمی که نیاز به دفع را به فرد نشان میدهند، بسیار اندک است!
- نیاز به اجابت مزاج فرد را نیمه شب از خواب بیدار میکند.
کولیت اولسراتیو همچنین ممکن است علایم زیر را ایجاد کند:
- تب
- خستگی
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
- از دست دادن مایعات بدن که میتواند منجر به کم آبی بدن شود.
بیماری کولیت اولسروز علاوه به علایم مربوط به روده، علایم درگیری خارج رودهای نیز دارد، من جمله:
- التهاب (قرمزی، درد و تورم) در مفاصل محیطی مانند مچ دست، زانو، آرنج و مچ پا یا التهاب مفاصل در ستون فقرات؛ شایعترین علامت خارج رودهای در کرون)
- اختلالات کبدی و ضفراوی مانند التهاب در کبد یا ایجاد سنگ صفراوی
- تظاهرات پوستی مانند زخم در ساق پا یا برآمدگیهای قرمز و دردناک در جلوی ساق پا
- مشکلات چشمی با علایمی مانند ترس از نور، تاری دید، سردرد و پرخونی ملتحمه
- سایر عوارض مانند سنگ ادراری، کم خونی و سرطانی شدن ضایعات موجود در رودهی بزرگ
- کمخونی
- گاهی در کولیت اولسروز انسداد روده پیش میآید که مطرح کنندهی بدخیمی (سرطان) است.
علل
با وجود پژوهش های بسیاری که انجام شده، علت این بیماری هنوز به خوبی شناخته نشده است. به نظر می رسد دو عامل در ایجاد این بیماری مؤثر باشند:
* زمینه ژنتیک
* عوامل محیطی
این دو عامل در نهایت باعث می شوند که سیستم ایمنی بدن دچار اشتباه شده و دیواره روده بزرگ - کولون - را مورد حمله قرار دهد.
زمینه ژنتیک
کولیت اولسروز ممکن است در اعضای خانواده مبتلایان تکرار شود و این موضوع دلالت به دخالت عوامل ژنتیکی در بروز این بیماری دارد. در 10 تا 25 درصد بیماران دچار کولیت اولسروز، یکی از بستگان درجه اول مثل والدین یا خواهر و برادر دچار بیماری التهابی روده می باشد.
عوامل محیطی
در حال حاضر دانشمندان بر این باورند که عوامل محیطی زیادی از جمله عفونت ها می توانند باعث ایجاد بیماری در افراد دارای زمینه ژنتیکی شوند؛ ولی در حال حاضر هیچ علت مشخصی به عنوان عامل اصلی شناخته نشده است. از آن جا که حیوانات مستعد ابتلا به این بیماری در صورت پرورش در محیط های عاری از میکروب به آن مبتلا نمی شوند، باکتری هایی که به صورت معمول در روده همه انسان ها زندگی می کنند، می توانند نقش مهمی در ایجاد کولیت اولسروز داشته باشند.
تشخیص کولیت اولسراتیو
برای تأیید تشخیص کولیت اولسروز اغلب بیماران نیاز به انجام سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی دارند. در هر دو روش از یک دوربین کوچک و یک منبع نور کوچک متصل به سر یک لولهی انعطافپذیر، برای دیدن داخل روده استفاده میشود. در هر دو روش ممکن است نمونهبرداری انجام شود. یعنی به وسیلهی یک انبر کوچک جراحی، تکهی کوچکی از بافت دیوارهی داخلی روده برداشته میشود تا از نظر بافت شناسی در آزمایشگاه بررسی شود.
بسیاری از موقعیتهای گذرا مانند عفونتها، میتوانند علایمی مانند کولیت اولسراتیو ایجاد کنند؛ بنابراین پزشک ممکن است برای تشخیص این موارد، آزمایشهای دیگری درخواست کند، مانند آزمایش مدفوع و آزمایش خون.
درمان کولیت اولسروز
داروها در بهبود علایم کولیت اولسروز داروها بسیار مؤثر هستند. اغلب داروهای مورد استفاده به وسیلهی جلوگیری از التهاب در روده، عمل میکنند. مثلاً داروهایی که آمینوسالیسیلات نامیده میشوند اولین داروهایی هستند که در درمان به کار میروند. این داروها از نظر شیمیایی با آسپیرین مرتبط هستند. خوراکی، از راه تنقیه یا به شکل شیاف تجویز میشوند. آمینوسالیسیلاتها در اغلب افراد علایم را از بین میبرند ولی ممکن است نیاز باشد که سه تا شش هفته تا پاک شدن کامل علایم مصرف شوند.
داروهای ضد التهاب قویتری نیز برای کمک وجود دارند، اما سرکوب کنندهی سیستم ایمنی هستند و خطر عفونت را افزایش میدهند اما با تشخیص پزشک در مواردی لازم بوده و در درمان به کار میروند و بسیار مؤثر هستند. ولی طولانی مدت مصرف نمیشوند.
گاهی نیز داروهایی برای کاهش اسپاسم (دلپیچه و درد شکمی) تجویز می شود.
در مواردی که علایم شدید هستند و یا اسهال سبب کمآبی بدن میشود، بستری در بیمارستان الزامی است.
جـــــــراحی
جراحی در افرادی انجام میشود که:
• علایم شدیدی دارند که با درمانهای دارویی کنترل نمیشود.
• دچار عوارض جانبی دارویی شدهاند که قابل تحمل و قابل قبول نیست.
• وجود خطر بالای سرطان رودهی بزرگ به علت التهاب وسیع در سراسر رودهی بزرگ
جراحی چندین روش مختلف دارد. نوع جراحی انتخاب شده بستگی به میزان درگیری رودهی بزرگ دارد. ممکن است کل یا قسمتی از روده برداشته شود.
نقش تغذیه در درمان کولیت اولسروز
مصرف برخی غذاها باعث ایجاد یا جلوگیری از علایم کولیت اولسروز نمی شود. اما توجه به برنامه غذایی می تواند باعث کاهش علایم بیماری شود و بهبود را تسریع کند. به عنوان نمونه زمانی که بیماری فرد، فعال است احتمالا احساس می کند که برخی غذاهای نرم ناراحتی کمتری نسبت به غذاهای پر ادویه و پر فیبر در او ایجاد می کند. وعده های غذایی بیشتر با حجم کمتر نیز به این بیماران کمک می کند البته شخص نباید حتما غذاهای خاصی را بخورد یا از مواد غذایی مشخصی صرف نظر کند. افرادی که معده آن ها توانایی هضم لاکتوز را ندارد، نباید از محصولات لبنی استفاده کنند و همچنین در موارد اسهال شدید، از مصرف کافئین باید خودداری شود.
بیشتر پزشکان، رژیم غذایی مشخصی را برای پیشگیری از سوء تغذیه پیشنهاد می کنند. یک رژیم غذایی مناسب باید از تمام گروه های غذایی مانند گوشت، ماهی، مرغ و لبنیات (اگر قابل تحمل باشد)، نان و غلات، میوه ها و سبزیجات حاوی قند و ویتامین ها و روغن های گیاهی و غیر گیاهی که منبع چربی هستند، تشکیل شود. مکمل غذایی مانند مولتی ویتامین ها نیز در جبران سایر کمبودها موثر است.
ویتامین ها و داروها
بهتر است بیماران مبتلا به کولیت اولسروز به صورت روزانه مولتی ویتامین مصرف کنند.
بیمارانی که سولفاسالازین مصرف می کنند باید اسید فولیک را به صورت مکمل دریافت کنند. از آن جا که اسیدفولیک از ایجاد بدخیمی های کولون جلوگیری می کند، در کسانی که مزالامین Mesalamine دریافت می کنند هم می تواند مفید باشد.
نقش استرس و فاکتورهای روانی در تشدید کولیت اولسروز
اگر چه عود بیماری پس از استرس های شدید روحی دیده شده است اما هنوز هیچ دلیل قاطعی دال بر این که استرس می تواند سبب این بیماری شود، وجود ندارد. روش های گوناگونی وجود دارد که زندگی با کولیت اولسروز را راحت تر می کند. برای مثال ترس از حمله اسهال یا درد شکمی ممکن است باعث شود، بسیاری از بیماران از حضور در محیط های عمومی بهراسند اما این مشکل با پیش بینی دستشویی ها در رستوران یا تئاتر و فروشگاه ها قابل حل است. پوشیدن لباس زیر اضافی یا به همراه داشتن دستمال توالت راه حل دیگری است علاوه بر آن بیماران پیش از مسافرت های طولانی باید با پزشک خود مشورت کنند.
داشتن یک زندگی طبیعی با کولیت اولسروز
زمانی که فردی از ابتلای خود به بیماری کولیت اولسروز مطلع می شود نباید بیماری خود را از خانواده، دوستان و همکاران خود پنهان کند بلکه باید با آنان صحبت کند. این بیماران باید تلاش کنند زندگی روزانه و فعالیت های خود را تا حد امکان به طور طبیعی ادامه دهند علاوه بر آن دستورات دارویی پزشک خود را حتی زمانی که کاملا احساس بهبود می کنند، رعایت و سعی کنند به آن ها نگاه مثبت داشته باشند. این اولین و بهترین نسخه دارویی این گونه بیماران است.
اگر چه کولیت اولسروز یک بیماری جدی و مزمن است اما کشنده نیست. هیچ شکی وجود ندارد که زندگی کردن با این بیماری مثل یک مبارزه است. بیمار باید دارو مصرف کند و حتی گاه در بیمارستان بستری شود. اما بیشتر این مبتلایان می توانند زندگی پرباری داشته باشند. استفاده مداوم از داروها به طور مشخص امکان عود بیماری را کاهش می دهد. در فواصل بین عود بیماری بیشتر بیماران بدون علامت هستند و احساس بهبودی می کنند.
نظر بدهید