بیماری رفلاکس
بیماری رفلاکس
رفلاکس چیست؟
غذایی که می خوریم از طریق لوله ای به نام مری وارد معده می شود. هضم غذا در معده توسط اسید و شیره معده آغاز می گردد. دیواره معده به دلیل تماس مداوم با اسید و شیره معده در مقابل اثرات مخرب آنها مقاوم شده است و بالعکس دیواره مری به دلیل اینکه بطور معمول در معرض تماس با اسید و شیره معده نیست دفاع مناسبی هم در برابر این عوامل ندارد. در حالت طبیعی دریچه ا ی به نام دریچه مری بین مری و معده قرار دارد که اجازه می دهد غذا از مری وارد معده شود، ولی از بازگشت غذا و شیره معده به مری جلوگیری می کند.
اگر دریچه مری وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، یعنی به خوبی بسته نشود یا بی موقع باز شود، اسید و شیره معده به داخل مری بر می گردند. همانطور که قبلا ذکر شد دیواره مری در برابر اسید و شیره معده آسیب پذیر است. بنابراین در شرایطی که دریچه مری کار خود را به درستی انجام ندهد، بازگشت اسید و شیره معده به داخل مری باعث آزردگی مری می گردد. به بازگشت غیر عادی اسید و شیره معده به داخل مری و آزرده شدن مری در اثر تماس با این عوامل، بیماری رفلاکس معده به مری(GERD) یا اصطلاحاً رفلاکس گفته می شود.GERD یک بیماری شایع است که سبب بسیاری از علایم آزاردهنده می شود و همراه با بیماری های جدی نظیر آدنوکارسینوم مری به خصوص در کسانی که مری بارت دارند، می باشد. بیماری رفلاکس معده به مری اغلب به شکل سوزش پشت جناغ سینه و سر دل و برگشت اسید که به نام علایم تیپیک نامیده می شود، بروز می نماید.
علایم رفلاکس
مهمترین علایم رفلاکس عبارتند از:
1- ترش کردن: یعنی احساس بازگشت مایع تلخ یا ترش از معده به دهان
2- سوزش زیر جناغ سینه: احساس سوزش در ناحیه ای که در شکل صفحه قبل با حاشور سبز نشان داده شده است. علاوه بر اینها، بیماران مبتلا به رفلاکس ممکن است علایم دیگری هم داشته باشند. این نشانه ها عبارتند از: درد در زیر جناغ سینه، گیر کردن غذا، حالت تهوع (به خصوص هنگام صبح)، باد گلو و آروغ زدنهای مکرر، جمع شدن بیش از حد بزاق در دهان و سرفه های مکرر بدون علت، تلخ شدن دهان و برگشت آب و مواد غذایی از معده به دهان.
باید توجه داشت که اگر چه علایم مهم رفلاکس، ترش کردن و سوزش زیر جناغ سینه هستند، اما بسیاری از بیماران مبتلا به رفلاکس این علایم را ندارند و فقط از سایر علایم ذکر شده شکایت می کنند.
رفلاکس باعث چه مشکلاتی می شود؟
رفلاکس اصولا بیماری آزار دهنده ای است. علایم رفلاکس فرد مبتلا را آزار می دهد و می تواند در فعالیت های کارهای روزانه او اختلال ایجاد می کند. همچنین برخی علایم رفلاکس با بیماری های دیگر اشتباه می شود. مثلا درد قفسه سینه ناشی از رفلاکس با دردهای قلبی اشتباه می شود. در چنین مواردی حتما باید بیماری خطرناکتر (در این مورد بیماری عروق قلب) به دقت بررسی شود و از نبودن مشکل قلبی مطمئن شویم و سپس به رفلاکس بپردازیم چرا که همانطور که گفته شد رفلاکس عمدتا بیماری آزار دهنده ای است، اما نه خطرناک.
از سایر عوارض رفلاکس بروز خراشیدگی و زخم در ناحیه مری می باشد. با تشخیص به موقع و درمان مناسب رفلاکس به راحتی می توان این عوارض را کنترل نمود.
عللایجاد رفلاکس
هنوز به درستی علت ایجاد رفلاکس مشخص نشده اما به خوبی می دانیم که برخی عوامل باعث بروز و تشدید رفلاکس می شوند. مهمترین این عوامل عبارتند از:
1. پرخوردی
2. سریع غذا خوردن و کامل نجویدن غذا یا غذا خوردن با استرس و نگرانی
3. مصرف غذاهای بسیار چرب، تند و شور
4. مصرف ادویه و فلفل زیاد، سیب زمینی سرخ شده
5. مصرف غذاهای حاوی ادویه و سیر و پیاز و نگهدارنده های نظیر سوسیس و کالباس و سایر آنچه که به Fast food معروف هستند (ساندویچ و پیتزا و ...)
6. مصرف انواع سس های چرب و پر نمک (به خصوص سس قرمز)
7. مصرف مرکبات ترش (مثل پرتقال و نارنگی ترش)
8. مصرف کافئین زیاد (شکلات، قهوه، نسکافه)
9. مصرف زیاد چای به خصوص اگر پررنگ بوده و تازه دم نباشد (به مقدار زیاد)
10. مصرف نان هایی که خمیر آنها به خوبی نمی پزد مثل نان باگت، نان سفید و نان بربری
11. چاقی و افزایش وزن
12. دراز کشیدن در فاصله کوتاه پس از غذا
13. سیگار کشیدن و مصرف دخانیات
14. مصرف الکل و نوشابه های گازدار
15. استرس و فشار روانی و عصبی
16. پوشیدن لباس های تنگ
جلوگیری از بروز علایم رفلاکس
پرهیز از مواردی که در بالا ذکر شده است می تواند به بهبود علایم رفلاکس و پیشگیری از بروز آن کمک کند. بنابراین خوردن غذا به اندازه، پرهیز از پرخوری، کاهش مصرف فست فود، نوشابه های گاز دار، سس آماده به خصوص سس قرمز و غذاهای سنگین و بسیار چرب، کم کردن نوشیدن چای، ترک سیگار و قلیان، کاهش وزن و داشتن برنامه منظم ورزشی (حداقل روزانه 30 دقیقه پیاده روی) در کاهش علایم یا پیشگیری از رفلاکس موثر هستند. همچنین کنترل استرس و تعدیل فشارهای روانی در کنترل رفلاکس بسیار موثر است. ممکن است آدامس جویدن در بهبود علایم در بعضی افراد موثر باشد.
روش مناسب برخورد با رفلاکس
همانطور که گفته شد رعایت برخی توصیه های تغذیه ای، روش زندگی مناسب و کاهش استرس می توانند رفلاکس را کنترل کنند. اگر با این روش ها در مدت کوتاه علایم بهبود چشمگیر نیابند بهتر است به پزشک مراجعه کنیم. پزشک معالج با توجه به علایم و انجام معاینات لازم بررسی های مناسب را انجام خواهد داد و درمان را شروع خواهد کرد. بر اساس مطالعات انجام شده در کشور ما، حدود یک پنجم افراد مبتلا به رفلاکس همزمان زخم های معده یا اثنی عشر دارند و حدود نیمی از افراد مبتلا به رفلاکس روده تحریک پذیر نیز دارند. بنابراین بررسی و تشخیص و درمان مناسب بیماری های همزمان از اهمیت به سزایی برخوردار است. همانطور که اشاره شد استرس و فشارهای روانی از عوامل مهم تشدید و بروز رفلاکس هستند. توجه کافی به این مطلب و در صورت لزوم برخورداری از کمک مشاورین و روانپزشکان می تواند بسیار کمک کننده باشد. بیماری های کمیابی هم هستند که می توانند با علایم رفلاکس خود را نشان دهند. پزشک شما می تواند در مواقع لزوم به بررسی و تشخیص این موارد نیز بپردازد.
درمان رفلاکس
خوشبختانه امروزه داروهای بسیار موثری برای رفلاکس وجود دارند. مهمترین داروهایی که به این منظور به کار می روند داروی امپرازول و هم خانواده هایش نظیر پانتوپرازول، رابیپرازول و لانسوپرازول هستند. علاوه بر اینها داروهایی نظیر رانیتیدین و فاموتیدین نیز می توانند در برخی موارد موثر باشند. پزشک معالج درمان را شروع می کند و برحسب نیاز آن را ادامه خواهد داد. در بیش از نیمی از موارد فرد مبتلا به رفلاکس نیاز به درمان دراز مدت (سالها) با دارو دارد. داروهایی نظیر امپرازول را می توان برای مدت طولانی (حتی سالها) استفاده نمود. اگر چه عوارض معدودی با این داروها گزارش شده است، اما در مجموع کنترل علایم رفلاکس در دراز مدت با این دسته داروها بسیار موفقیت آمیز و مطمئن است.
عمل جراحی برای درمان رفلاکس
در بیمارانی که به خوبی به درمان با دارو جواب می دهند و علایم ایشان کنترل می شود اما با کم کردن یا قطع دارو علایم برمی گردد امکان انجام اعمال جراحی ضد رفلاکس وجود دارد. عمل جراحی برای افرادی که پاسخ مناسبی به درمان دارویی نداده اند مناسب نیست. امروزه این اعمال جراحی به روش لاپاراسکوپیک انجام می شوند. انجام عمل جراحی می تواند عوارضی داشته باشد که معمولا کوتاه مدت و گذرا هستند. در مورد میزان موفقیت عمل و نتایج درازمدت آن بطور خلاصه می توان گفت که حدود 75 % افرادی که عمل آنها موفقیت آمیز بوده باشد پس از ده سال نیز مشکلی نخواهد داشت. اما در حدود 30-20% افراد ممکن است پس از عمل نیز مجددا نیاز به مصرف دارو داشته باشند. ضروری است که قبل از تصمیم به عمل جراحی به پزشک متخصص گوارش مشورت شود.
نظر بدهید