خشکی دهان
خشکی دهان
خشکی دهان یا زروستومی نوعی بیماری است که در اثر کاهش ترشح بزاق ایجاد میشود. از آنجا که بزاق در دهان با داشتن پادزهرها و ایمنو گلوبولین، مواد بافر و خنثی کننده اسید محلول در آب نقش حفاظتی علیه میکروبهای عامل پوسیدگی دندان و عفونت لثه را دارد، کاهش ترشح آن و خشکی دهان منجر به ایجاد پوسیدگی و انواع عفونت در دهان میشود.
علت های متفاوتی می توانند باعث خشکی دهان در افراد شوند که بنا به علت ایجادکننده، روش های درمانی مختلفی برای رفع این حالت وجود دارد.
علایم خشکی دهان
- احساس خشک شدن دهان
- بروز مشکل حین صحبت کردن، چشیدن و جویدن غذا
- خشک شدن زبان و یا گلو
- ترک خوردگی لب ها
- ایجاد زخم در دهان
- احساس سوزش در ناحیه دهان
دلایل خشکی دهان
1- اثرات جانبی مصرف برخی از داروها: مصرف برخی از داروها مانند داروهای ضد افسردگی، داروهای آنتی هیستامین و ضد احتقان، داروهای ضد اسهال، شل کننده های عضلانی، داروهای فشار خون بالا، داروهای بی اختیاری ادراری، داروهای بیماری پارکینسون و ایدز و دیابت می توانند منجر به خشکی دهان در افراد شوند.
2- بالا رفتن سن: بالا رفتن سن به خودی خود نمی تواند علت مهمی برای خشک شدن دهان باشد، اما معمولا افراد مسن به علت درمان های پزشکی و مصرف داروها با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند.
3- درمان های پزشکی: روش درمان برخی بیماری ها می تواند خشکی دهان را در افراد تشدید کند، مثلا داروهای شیمی درمانی به علت آسیب رساندن به سلول های دهان می توانند در کیفیت و کمیت بزاق ترشح شده اختلال ایجاد کنند و خشکی دهان را سبب شوند.
به افرادی که دچار خشکی دهان هستند، توصیه می شود حداقل سالی دو مرتبه به دندان پزشک مراجعه کنند و از سالم بودن دندان های خود اطمینان کافی کسب کنند، زیرا خشکی دهان باعث تسریع خرابی دندان ها می شود.
هم چنین در طی روش پرتودرمانی (رادیوتراپی) اگر اشعه وارد شده به ناحیه گردن و سر، غدد ترشح کننده بزاق را تحت تأثیر قرار دهد، سبب اختلال در تولید بزاق می شود. هم چنین بیمارانی که تحت همودیالیز قرار می گیرند، به علت محدودیت در میزان مصرف مایعات، با خشکی دهان مواجه می شوند.
4- آسیب های عصبی: اگر طی حادثه ای (مثل تصادف رانندگی)، به ناحیه صورت و یا گردن فرد آسیب وارد شود و یا تحت عمل جراحی ناحیه گردن و یا صورت قرار بگیرد، احتمال دارد به علت آسیب عصب هفتم جمجمه ای (عصب فاسیال)، تولید بزاق دچار مشکل شود.
5- برخی بیماری ها: ابتلا به برخی بیماری ها می تواند خشکی دهان را ایجاد کند، مثل سندروم شوگرن، دیابت، ایدز، اضطراب، افسردگی، پارکینسون، عفونت های باکتریایی و ویروسی.
مصرف سیگار و تنباکو و الکل نیز منجر به خشکی دهان می شود و اگر با علل گفته شده همراه شوند، می توانند میزان خشکی دهان را افزایش دهند.
راه کارهای جلوگیری از خشکی دهان
1- داشتن دندان های سالم یکی از عواملی است که از خشک شدن دهان جلوگیری می کند. حداقل سه بار مسواک زدن در شبانه روز، سبب تمیزی دندان ها شده و دهان را نیز مرطوب نگه می دارد.
2- نوشیدن مقدار کافی آب در طی شبانه روز برای هر فردی لازم است که این میزان با گرم شدن هوا، بیشتر می شود.
3- به افرادی که دچار خشکی دهان هستند، توصیه می شود حداقل سالی دو مرتبه به دندان پزشک مراجعه کنند و از سالم بودن دندان های خود اطمینان کافی کسب کنند، زیرا خشکی دهان باعث تسریع خرابی دندان ها می شود. هم چنین دندان پزشک می تواند با بررسی دهان فرد، توصیه های لازم را جهت جلوگیری از خشک شدن دهان ارائه دهد.
4- جویدن آدامس بدون قند، ارزان ترین و شاید لذت بخش ترین توصیه برای جلوگیری از خشک شدن دهان باشد. جویدن آدامس به تولید و ترشح بزاق کمک زیادی می کند و در تمام اوقات امکان دسترسی به آن برای همه وجود دارد. البته مصرف آدامس های بدون قند توصیه می شود، زیرا مصرف آدامس های دارای قند به سلامت دندان ها آسیب جدی وارد می کند.
5- به افرادی که از خشکی دهان رنج می برند توصیه می شود که از مصرف نوشیدنی های کافئین دار مانند چای، قهوه و نوشابه سیاه (کولا) خودداری کنند. هم چنین مصرف سیگار و توتون و تنباکو را قطع کنند و هرگز از الکل استفاده نکنند.
6- به افرادی که از خشکی دهان رنج می برند توصیه می شود که رطوبت محیط زندگی خود را بالا ببرند و از دستگاه بخور در اتاق خود استفاده کنند تا خشک شدن دهان را کمتر احساس کنند.
افرادی که از خشکی دهان رنج می برند، باید بیشتر به بهداشت دهان و دندان خود اهمیت دهند و مسواک بزنند و از دهان شویه و نخ دندان استفاده کنند
7- مقداری آلوئه ورا را به لثه ها و گونه هایتان از داخل دهان بمالید و یک ساعت صبر کنید. پس از یک ساعت اقدام به خوردن و یا آشامیدن کنید. آلوئه ورا علاوه بر مرطوب نگه داشتن دهان، به پاکسازی دهان و دندان نیز کمک زیادی می کند.
8- نوشیدن چای سبز، دمنوش بابونه و یا دم کرده زنجبیل برای تحریک ترشح بزاق مفید است.
- افرادی که از خشکی دهان رنج می برند، باید بیشتر به بهداشت دهان و دندان خود اهمیت دهند و مسواک بزنند و از دهان شویه و نخ دندان استفاده کنند و دفعات مراجعه به دندان پزشک را در طول سال افزایش دهند.
- خشکی دهان می تواند منجر به عفونت و التهاب لثه ها شود. بنابراین تمیزی لثه ها و اهمیت به این عضو بدن بسیار مهم به نظر می رسد.
- اگر خشکی دهان در فردی طولانی شود، باید حتما علل زمینه ای آن را تحت نظارت پزشک پیگیری کند و به آن به چشم یک بیماری نگاه کند و در پی درمان آن برآید. خشکی دهان یکی از علایم اصلی سندروم شوگرن است که نوعی بیماری خودایمنی می باشد.
پیامدهای خشكی دهان
از اصلیترین نشانههای خشکی دهان احساس سوزش در دهان، ترک خوردن لب ها، بروز آفت و تبخال و ضایعات قارچی روی زبان یا اطراف لبهاست که عامل سیستم ایمنی بدن میشود. اما جدای از علتهای ذکر شده، عامل دیگری نیز برای سوزش دهان وجود دارد.
لازم است بدانید که اگر در دهانتان حداقل به مدت چهار تا شش هفته به طور پیوسته احساس سوزش میکنید و با معاینه به پزشک، هیچ علت دهانی و سیستمیک یعنی بیماری خاصی برای آن یافت نمیشود، بدانید که مبتلا به نوعی بیماری روان تنی به نام سندرم سوزش دهان هستید.
شاید با توجه به شیوع انواع سرطان در میان مردم، ترس برخی افراد نسبت به ابتلای احتمالی به سرطان با مشاهده هر نوع درد و ناراحتی در نقطهای از بدن که علتی برای آن پیدا نمیکنند، قابل باور باشد، اما به گفته دکتر احمد قائممقامی، متخصص بیماریهای دهان و دندان، چنین افرادی بیمارانی هستند که برای درمانشان باید به جنبههای روانشناسی توجه کرد و حتی دادن داروهای اعصاب به آنها ممکن است، مشکلی را حل نکند.
این متخصص، بروز سندرم سوزش دهان را ناشی از چنین مشکلات روحی و اضطرابی میداند که بیشتر در سنین پنجاه تا هفتاد سالگی و در زنان حدود سه تا هفت برابر بیش از مردان بروز میکند.
وی علت بروز این بیماری روانتنی را چنین توضیح میدهد: علت ایجاد سندرم سوزش دهان هنوز بهطور قطع مشخص نیست و دیدگاههای مختلفی درباره علت آن مطرح شده که هنوز هیچکدام به اثبات نرسیده است.
به طور مثال یکی از این دیدگاهها کاهش میزان ترشح هورمونهای زنانه یعنی استروژن و پروژسترون در دوران یائسگی در زنان، اضطراب و افسردگی، اختلالات خواب، بیماری پارکینسون، اختلالات سیستم ایمنی بدن و بخصوص ترس از سرطان دهان است.
علت خشکی دهان را پیگیری کنید
فراموش نکنید که بزاق دهان، اولین سد دفاعی بدن برای جلوگیری از ورود باکتری و تکثیر آن در دهان و دستگاه گوارش و ممانعت کننده از پوسیدگی دندانها و بروز بیماریهای لثهای است.
پس کاهش بزاق و بروز خشکی و کمآبی دهان و زبان، اتفاقی است که باید هر چه زودتر با مراجعه به پزشک و دندانپزشک علتیابی شود تا از بروز عوارض بعدی پیشگیری شود.
دکتر قائممقامی یادآوری میکند که خشکی دهان ممکن است به علت افزایش سن و کاهش عملکرد غدد ترشحکننده بزاق و نیز مصرف بعضی از داروها از قبیل داروهای ضدافسردگی و ضدفشار خون، آنتیهیستامینها، مشکلات تیروئید، دیابت، ایدز در مراحل پیشرفته، سرطان مخاط دهان و فک و وارد شدن ضربه به ناحیه دهان و فک اتفاق بیفتد حتی ممکن است در اثر عصبانیت و استرس، به طور موقتی ایجاد شود که با خوردن مقداری آب برطرف خواهد شد، اما اگر به طور متوالی تکرار شود باید به دنبال پیدا کردن علت و درمان آن بود.
از پیشگیری تا درمان
سندرم سوزش دهان در آن دسته از بیمارانی که از سرطان ترس دارند، بیشتر بروز میکند. پس برای درمان این بیماران باید درمانهای روانشناسی در کنار درمان دارویی صورت بگیرد؛ یعنی بنا بر تاکید دکتر قائممقامی درمانهای موضعی در این عارضه چندان موثر نیست، اما تجویز داروهای ضدافسردگی و آرامبخش و از همه مهمتر صحبت با بیمار و مطمئن کردن وی در مورد سرطانی نبودن عارضه بسیار موثر است و در موارد افسردگی شدید مشورت با متخصص اعصاب و روان کمککننده است.
اما راهکارهایی ساده و موثر برای پیشگیری و از بین بردن خشکی دهان وجود دارد که میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- معاینه دورهای غدد ترشحکننده بزاق و بررسی آن از سوی پزشک یا دندانپزشک
- نوشیدن روزانه هشت لیوان مایعات
- مصرف کم قهوه و نوشیدنیهای کافئیندار و بیسکویت و شیرینیها
- مصرف نکردن مواد محرک و ادویهها در غذا
- امتناع از کشیدن سیگار و مصرف داروهای ضد افسردگی و آرام بخش
- جویدن آدامس بدون قند برای مدت کوتاهی پس از وعدههای غذایی
- استفاده از بزاق مصنوعی
- شست و شوی دهان چند بار در روز بخصوص بعد از غذا یا خوردن هر نوع مواد خوراکی
- گرداندن آب در دهان قبل از خواب
- حفظ و رعایت بهداشت و سلامت دندانها
رفع خشكی دهان
بزاق دهان، یك نوشیدنی سالم برای سلامت دندان و دهان است. سه پیمانه مایعی كه توسط غده های بزاقی، هرروزه تولید می شود، حاوی مواد آنتی باكتریالی است كه از دندان ها در مقابل پوسیدگی مراقبت می كند. مانند همه مایعات بدن، بزاق نیز به خون نزدیك بوده و با آن نسبت خانوادگی دارد. بنابراین حاوی كلسیم و فسفر است كه دندان ها آن را جذب می كنند. بزاق، هم چنین به عنوان لیزكننده دهان عمل كرده و از چسبیدن غذا به دندان ها و لثه جلوگیری می كند.فقدان جدی بزاق، كه نام پزشكی آن گزروستومی است ممكن است به چند دلیل روی دهد. ممكن است عوارض جانبی یك دارو باشد یا ممكن است بیماری های خودایمن مانند سل جلدی، عامل این مسئله باشند. بیماران مبتلا به سرطان گردن و سر نیز پس از رادیوتراپی، با خشكی دهان مواجه خواهند شد. درمان نیز بستگی به عامل خشكی دهان و شدت آن دارد.
در اینجا به چند مورد برای كنار آمدن با خشكی دهان اشاره می شود:
1 - آدامس بدون قند بجوید: جویدن آدامس باعث تحریك غده های بزاقی در تولید بزاق می شود. آدامس باید بدون قند باشد زیرا قند و شیرینی، باعث فساد دندان می شوند.
2 - غذاهای حاوی فیبر مصرف كنید: اینجا دلیل دیگری برای خوردن حداقل یك سیب در روز مشخص می شود. میوه ها و سبزیجات فیبردار مثل سیب، هویج و كرفس كه زیر دندان ها خرد می شوند، نسبتاً پاك كننده هستند و به دلیل همین خاصیت، باكتری ها و جرم را از دندان ها پاك می كنند.
3 - تا می توانید آب بنوشید: آب، بسیاری از فواید سالم بزاق را ندارد اما نوشیدن مرتب آن، دهان شما را مرطوب نگه می دارد. برعكس آب آشامیدنی شهر كه از طریق شیر آب در اختیار شما قرار دارد، بیشتر بطری های آب، فاقد فلوراید هستند، بنابراین اگر از آب بطری استفاده می كنید، حتماً باید از خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده كنید؛ چه دچار خشكی دهان باشید، چه نباشید.
4 - از نخ دندان و دهان شویه استفاده كنید: در صورتی كه دهان شما خشك است، نخ كشیدن و مسواك كردن، اهمیت بیشتری پیدا می كند زیرا بزاق دهان كه از دندان ها مراقبت می كند، در اینجا وجود ندارد و باید مراقبت بیشتری از دندان بشود.
5 - از دارو برای تحریك غده های بزاقی استفاده كنید: البته استفاده از داروها برای موارد بسیار جدی تر خشكی دهان توصیه می شود.
نظر بدهید